Celem książki Beaty Szubtarskiej jest prezentacja działalności ambasady RP w ZSRR w latach 1941-1943. Była to szczególna placówka dyplomatyczna, zarówno ze względu na zadania, jakie postawiono jej pracownikom, jak i na kluczowy dla międzynarodowego położenia RP charakter stosunków polsko-radzieckich. Polski rząd na uchodźstwie do najważniejszych aspektów jej działalności zaliczył unormowanie stosunków wzajemnych, współdziałanie przy tworzeniu armii oraz zapewnienie jak najlepszej opieki obywatelom RP, przebywającym na terytorium ZSRR. W praktyce wachlarz obowiązków ambasady okazał się znacznie szerszy.Biorąc pod uwagę, że dzieje Polski w latach II wojny światowej i działalność jej rządu na uchodźstwie doczekały się już wielu dogłębnych studiów, dziwić może, iż tak ważna dla tego okresu instytucja, jak placówka dyplomatyczna RP w ZSRR, nie stała się do tej pory tematem oddzielnego opracowania. Niniejsza praca wypełnia tę lukę — jest pierwszą w Polsce próbą usystematyzowania informacji na ten temat.

DANIEL BOĆKOWSKI adiunkt w Zakładzie Dziejów Rosji i ZSRR Instytutu Historii PAN w Warszawie. Studia historyczne ukończył w 1992 r. w Filii Uniwersytetu Warszawskiego w Białymstoku. Prace doktorską obronił 1998 r. w Instytucie Historii PAN. Przedmiotem jego zainteresowań są losy ludności polskiej w ZSRR w czasie II wojny światowej oraz masowe represje wobec niej na terenach okupowanych przez ZSRR po 17 września 1939 r. Autor m.in. książki Jak pisklęta z gniazd... Dzieci polskie w ZSRR w czasie II wojny światowej, Wrocław 1995. * Książka ta stanowi podsumowanie wieloletnich badań autora nad rozmiarami represji wobec ludności polskiej w ZSRR oraz opiece, jaką roztoczył nad nią Rząd RP na wychodźstwie w Londynie.W pracy autor podejmuje próbę ponownego, opartego na źródłach polskich i radzieckich, oszacowania rozmiarów przymusowych wysiedleń ludności polskiej w głąb ZSRR. Na podstawie tych szacunków omawia tworzenie i działalność aparatu opieki, powołanego przez Ambasadę RP w ZSRR, jego osiągnięcia i błędy. Przez pryzmat opieki ukazuje całkowicie na nowo rolę Ambasady RP w ZSRR, a zwłaszcza jej przedstawicielstw w terenie- delegatur i placówek mężów zaufania.

Piotr Żaroń jest historykiem i publicystą, zajmuje się stosunkami polsko - radzieckimi w okresie II wojny światowej. Zainteresowania autora skupiają się głównie wokół zagadnień wojskowych i stosunków politycznych polsko - radzieckich oraz losów ludności polskiej w głębi Związku Radzieckiego. Dotychczas ukazały się jego dwie książki dotyczące tej tematyki: “Armia Polska w ZSRR, na Bliskim i Środkowym Wschodzie" (1981), “Kierunek wschodni w strategii wojskowo - politycznej gen. Władysłąwa Sikorskiego 1940 - 1944" (1988).
Niniejsza książka dotyczy wkroczenia Armii Czerwonej na wschodnie tereny i włączenia ich w skład republik radzieckich, omawia stosunek władz radzieckich do ludności polskiej, aresztowania, deportacje, pracę w gospodarce radzieckiej oraz znaczenie układu polsko - radzieckiego z 30 VII 1941 r.
Kolejne rozdziały poświęcone są zwalnianiu ludności polskiej z obozów pracy, łagrów, przenoszeniu jej do południowych republik Związku Radzieckiego, a także częściowej ewakuacji. Autor na podstawie dokumentów archiwalnychopracował wykaz obwodów, rejonów i większych miejscowości, w których osiedlona była ludność polska.
Przedstawione zostały też przyczyny zerwania stosunków polsko - radzieckich w kwietniu 1943 r. i ponowne pozbawienie ludności polskiej obywatelstwa polskiego, działalność Związku Patriotów Polskich, objęcie przez niego opieką ludności polskiej, rozwój szkolnictwa, organizowanie domów dziecka i domów starców oraz powrót do kraju.
Książkę tę autor dedykuje Polakom, którzy pracowali w lasach Komi ASRR, Syberii, Powołża, w kopalniach węgla w Kazachstanie i na Uralu, w przemyśle zbrojeniowym, rolnictwie, przy budowie dróg i kanałów. Dedykuje ją dzieciom polskim, które przeszły tułacze szlaki po terenach Azji, Afryki, Bliskiego Wschodu i Indii.

Przedmiotem pracy są dzieje polsko-sowieckichstosunków politycznych, dyplomatycznych i wojskowych wokresie drugiej wojny światowej. Stosunki ze Związkiem Sowieckimzajmują w historii Polski okresu drugiej wojny światowej wyjątkowemiejsce. Potrzeba bowiem uregulowania nieprzyjaznych czy wręcz wrogichw latach 1939-1941 stosunków polsko-sowieckichzarówno w czasie trwania działań wojennych. (po wejściu ZSRRw skład koalicji antyhitlerowskiej), jak i po wojnie leżała w interesiepolskiej racji stanu. (...).